Via Familie Opstellingen leerde ik ontzettend veel over de dieperliggende dynamieken die spelen in families. Sommige daarvan belemmeren ons om ten volle te leven en het zijn vaak deze dynamieken die door een opstelling inzichtelijk worden gemaakt. Hoe? Het persoonlijk geweten Als kind leer je op een onbewuste manier dat liefde ontvangen voorwaardelijk is binnen de familie en op die manier vormt zich op een heel subtiele manier een soort "persoonlijk geweten". Dit zorgt er voor dat we ons "onschuldig" of "goed" voelen op momenten dat we dingen doen die passen binnen het familiesysteem. Dit garandeert ons lidmaatschap. Als we dingen doen die niet gepast zijn binnen de eigen familie, dan voelen we ons "schuldig" of "slecht". Via het persoonlijk geweten "voelen" we wat we moeten doen om bij de familie te blijven horen en wat er mogelijks voor uitsluiting zou kunnen zorgen. Dit oeroude mechanisme is cruciaal om te kunnen overleven. Het is dus gelinkt aan (over)leven en dood.
Het kan dus perfect zijn dat een bepaald gedrag in de ogen van een lid van een andere familie als "slecht" of ongepast wordt beschouwd maar in de ogen van de eigen familie als een "gepast". "Goed" en "slecht" zijn dus altijd afhankelijk van het perspectief van waaruit je een bepaald gedrag bekijkt. Een concreet voorbeeld Jaren geleden begeleidde ik een jonge vrouw die relatieproblemen had. Toen bleek dat er binnen haar familie al generaties lang geen gezonde relaties waren geweest, werd ons samen duidelijk dat "een goede relatie" voor een - weliswaar - onbewust schuldgevoel zorgde bij haar. Toen dit naar boven kwam, zei de vrouw met tranen in de ogen: "Ik vind het inderdaad moeilijk t.o.v. mijn ouders om het goed te hebben met mijn man en kinderen. Ik voel me precies schuldig." Boeken Over opstellingen zijn er ondertussen heel veel boeken geschreven. Dit zijn vaak boeken voor professionals die je niet zo makkelijk leest door de week. Ze zijn immers niet altijd even toegankelijk geschreven. Gelukkig worden er ook romans geschreven waarin dit soort familiedynamieken op een eerder verhalende manier worden beschreven. Schrijfsters als Isabelle Allende, Marianne Frederiksson en het recente debuut van Frances De Pontes Pebles "De naaister van Pernambuco" zijn boeken die deze sensitiviteit voor familiedynamiek heel mooi in beeld brengen. Een klassieker waarbij het grensgevoel van "behoren tot" en "uitgesloten worden" heel scherp wordt beschreven is "De stam van de holebeer" van Jean Auel. Een echt meesterwerk op dit vlak! Film De Vlaamse film "De helaasheid der dingen" is in dat opzicht ook een schitterend werk. De film kreeg terecht een aantal onderscheidingen. Op verschillende manieren voel je haarscherp hoe elk lid van de familie gevangen zit in de onbewuste normen en waarden van de familie. Ga maar eens kijken en zet je systemische bril op! Het volgende stukje bezorgde mij alvast kippenvel:
De grens tussen film en de echte wereld Ondertussen gingen verschillende journalisten terug naar de omgeving waar Dimitri Verhulst (schrijver van "de helaasheid der dingen") is opgegroeid. En ook in die interviews toont de familiedynamiek zich. Sommige familieleden vinden de film ongepast: "Hij heeft het in zijn bol gekregen, het schrijverke - moest hij daar nu per se een boek over schrijven" ... . Op die manier lijkt het alsof de familie zich deels tegen Dimitri keert. Hij is de dynamiek ontsprongen (of probeert dat althans) en heeft daardoor een "slecht geweten" opgebouwd. Jezelf vrij maken van de, al dan niet belemmerende, loyaliteiten van je familiesysteem kan nodigt uit tot het ontwikkelen van een slecht geweten t.a.v. je familie. Iemand die - in relatie tot zijn familie van herkomst - een goed geweten wil behouden, komt vaak vast te zitten in zijn persoonlijke ontwikkeling. En hoe mensen daar op een onbewuste manier in gevangen blijven, wordt heel mooi naar boven gebracht via een familie opstelling.
