Ik kreeg veel reacties en vragen n.a.v. de blog "Heropstarten: Gewoon op start drukken, toch?" die ik schreef samen met Leanne Steeghs. Dit blog bouwt daarop verder. Her en der zal er dus een link gelegd worden met die eerdere blog. Neem hem even door als je daar nog niet toe kwam.
Veel van de organisaties waar we op de ene of andere manier contact mee hebben, keren stap voor stap terug naar een nieuw - weliswaar veranderd - normaal. Dit geldt zowel voor de organisaties die helemaal gestopt zijn de voorbije maanden maar evengoed voor die organisaties die een langere tijd in een crisis-modus hebben gefunctioneerd. Dat zijn er heel wat. Je denkt vast in eerste instantie aan ziekenhuizen maar het gaat ook over grootwarenhuizen, rust- en verzorgingstehuizen, vuilophalers, ... . Tal van organisaties die onze maatschappij draaiende houden en dus niet kunnen of mogen stil vallen.
Voor sommige organisaties is er dus sprake van heropstarten.
Voor andere organisaties gaat het over terug overschakelen naar een 'normaal' ritme.
Debriefing & triage
Dit thema kwam voldoende aan bod in de blog waarnaar verwezen werd in de inleiding. Toch onderlijn ik nog even een centrale gedachte op basis van de feedback die ik kreeg uit verschillende hoeken.
We vinden het heel logisch dat er na een duidelijk afgebakende, ingrijpende gebeurtenis, zoals een explosie, een overval, een aardbeving, ... ruimte wordt gemaakt voor een debriefing. Dit ook doen na een aanslepende, minder goed af te bakenen doch evenzeer ingrijpende periode, dat is nieuw voor heel wat organisaties.
Zo zie je maar dat wat we als potentieel traumatiserend beschouwen, bepaalt waar we wel of geen opvang voor voorzien. Echter, ondertussen is het duidelijk dat trauma verschijnselen ook op een subtiele, trage manier kunnen binnensijpelen bij mensen, teams en organisaties. Meer zelfs, ze kunnen een even ingrijpend en langdurig effect hebben op het welbevinden van mensen en groepen.
Daarenboven zijn we nog niet aan het einde van deze crisis. Een debriefing is relevant maar sowieso onvoldoende. De komende maanden moeten we regelmatig terug de spreekwoordelijke temperatuur meten en dit zowel op individueel als collectief vlak. Slechts mondjesmaat zal de impact van deze periode zichtbaar worden. Wat we nu wel al weten is dat de impact bijzonder uitéénlopend of divers zal zijn. En helaas is er geen geordend lijstje. Het ontwikkelen van traumasymptomen verloopt immers op een ideosyncratische manier en net dit maakt het bijzonder lastig.
Om trauma op het spoor te komen, moet je dus niet alleen kijken naar de gebeurtenis maar naar hoe iemand (of een groep) met die bepaalde gebeurtenis of periode omgaat. Er is dus geen lineaire link tussen gebeurtenissen en symptomen. Reden te meer om bewust te blijven van zowel individueel als collectief trauma en de daarbij horende symptomen. Die bril, die sensitiviteit zullen we de komende tijd nodig hebben om naar onszelf te kijken en de mensen rondom ons: familie, vrienden, collega's, medewerkers, ...
Begrijp me niet verkeerd, het is niet mijn bedoeling om zaken al te sterk te problematiseren of al te rijkelijk met het label 'trauma' rond te strooien. Helemaal niet. Wat ik doorheen de jaren wel heb geleerd, zit netjes vervat in de uitspraak: "An ounce of prevention is worth a pound of cure." Net van daaruit vertrekt mijn uitnodiging en net van daaruit richtten we met een aantal ervaren coaches Coaching for Heroes op.
Posttraumatische wonde of posttraumatische groei
Doorheen de jaren werkte ik in heel uiteenlopende contexten rond trauma. Mede omdat ik zelf officier ben geweest bij de Belgische Krijgsmacht is mijn nieuwsgierigheid voor posttraumatische stress stoornissen ontstaan in een militaire context. Eén van de meest confronterende inzichten op dat terrein komt van oorlogsveteranen die, eens terug van het slagveld, merken dat ze verstoten worden door hun gemeenschap waarvoor ze naar de ene of de andere oorlog zijn getrokken en hun leven in de waagschaal hebben gelegd. Niet het slagveld maar de afwijzing of het gebrek aan adequate zorg bij terugkomst, snijdt dwars door de ziel. Ik hoop dat je iets van die pijn kunt voelen?
De COVID-19 crisis was geen oorlog ook al werd er vaak oorlogstaal gebruikt. En tegelijkertijd was het thema leven en dood er voortdurend. Veel medewerkers hebben veel van zichzelf gegeven. Ondanks dat, pikken we nu al verhalen op uit de praktijk die er dieper zullen inhakken dan de crisis zelf, puur door het gebrek aan inlevingsvermogen van sommige beslissingsnemers.
Als we niet alert zijn voor deze realiteit dan is de kans groot dat we nog veel gekeerde ruggen gaan zien. Het was een krachtig signaal, alleen vrees ik dat het onvoldoende duidelijk of gericht was: Wie moet zich aangesproken voelen en waarvoor?
De enigste weg die helend kan en zal werken is die van het authentieke contact. Laten we allemaal onze moed verzamelen om net dat te doen, het contact op te zoeken ondanks de onzekerheid voor wat er komt.
Erkenning, ondersteuning en contact
Om posttraumatische groei mogelijk te maken is er nood aan erkenning, ondersteuning en contact. Je leest het goed 'EN'. Dit betekent dat er een maalteken tussen die factoren staat. Concreet betekent dit dat als er één factor laag scoort, hij het geheel naar beneden trekt. Die valkuil ligt momenteel wagenwijd open. Maar laten we even in de drie factoren duiken met wat meer detail.
Erkenning geven doe je door HEEL CONCREET te benoemen welke inspanningen je mensen hebt zien leveren. Probeer voeling op te bouwen met mensen door hen te vragen wat het meest lastige was zodat je begrijpt wat ze gegeven of ingezet hebben. Denk aan woorden als:
"ondanks de angst om zelf besmet te geraken ..."
"ondanks de striemen van mondmaskers in jullie gelaat ..."
"ondanks de eigen onzekerheid toch altijd weer interne rust weten te vinden als er een familielid vol angst aan de lijn hing om te vragen ..."
"ondanks het feit dat er soms onvoldoende materiaal was ..."
...
Erkenning bieden doe je door een ketting van dit soort uitspraken of feiten aan elkaar te rijgen zodat iedereen voelt dat je wel degelijk begrijpt wat hij of zij heeft ingezet of doorgemaakt. Pas als je die dingen hebt benoemd - en dus de moeite hebt gedaan om je in te leven - zal een dankjewel in vruchtbare grond landen en een helend, erkennend effect hebben.
Erken ook de emotionele arbeid die mensen iedere keer weer hebben verricht om er te kunnen staan, hun veerkracht, hun creativiteit, hun doorzettingsvermogen, ... en vooral het feit dat ze niet gewoon naar de dokter zijn gestapt met de vraag om thuis te mogen blijven. Die weg lag immers voor veel mensen gewoon open.
Ondersteuning is de volgende factor. Vertel wat je de komende tijd plant te doen om zorg te dragen voor medewerkers, teams, afdelingen, ... die last blijven ondervinden van flashbacks, uitputtingsverschijnselen, terugkerende emoties, angstaanvallen, slaapproblemen, niet opgeloste conflicten, gegroeid wantrouwen wegens nalatigheden of onvoldoende beschikbaarheid, verkeerde beslissingen, ...
We merken momenteel dat sommige managers en directieleden zelf nog niet terug in balans zijn geraakt. Van daaruit is het zo goed als onmogelijk om adequate ondersteuning aan te bieden. De 'last' van anderen kan er dan doodgewoon niet bij. Reik in dat geval ajb uit. Want ook dat hebben we de voorbije tijd geleerd. Veel mensen en organisaties zijn niet goed in het inroepen van hulp. Meer zelfs, externe hulp moeten inroepen voelt voor sommige directies als tekort schieten.
Iedereen heeft gedaan wat hij of zij kon. Deze crisis heeft ons allemaal verrast. Er is geen reden om dingen onder de mat te vegen of onder de mat te houden. Want ook dat hebben we geleerd. Daar waar het al even rammelde, werd het nu heel erg duidelijk. Grijp de komende tijd aan om samen aan de slag te gaan met dit alles. Laten we deze kans grijpen om het werk en de organisaties grondig te herontwerpen. Dit is de weg naar posttraumatische groei. The window is there !
Tot slot, rest ons nog de derde factor, zijnde contact. And this is a tricky one. Sommige directies gaan heel veel moeite doen voor de twee voorgaande factoren maar gaan dat alles dan uitrollen via de hiërarchie, via intranet of een folder. Let wel, daarmee hebben ze al mijlenver voorsprong op de directies die niks doen of maatregelen invoeren die alles behalve een expressie van erkenning of ondersteuning zijn. Maar als je dat al doet, ga dan nog net één stapje verder. Want nu, net nu, is er nood aan echt contact. Erkenning kan je - na zo'n ingrijpende periode - niet delegeren. Ondersteuning op een folder zetten mist het contact. En vaak is de kwaliteit van het contact de magie waardoor erkenning en ondersteuning hun werk doen. Daarenboven moet de erkenning en de geplande ondersteuning uit de mond komen van de juiste persoon of personen, oog in oog. Neem hier tijd voor, beschouw het als een ritueel, een noodzakelijk en helend ritueel. Net op die momenten toont authentiek leiderschap zich. Wacht hier niet te lang mee ...
Wil je meer leren over trauma in organisaties?
Weldra komt de 4de - volledig herwerkte - versie van "Trauma in organisaties uit" met als titel "Stuck". Kan je niet zo lang wachten, weet dat het boek ook vertaald is in het Engels.
Op 9 & 10 juli verzorg ik via HRD Academy een 2-daagse zomertraining rond dit thema. Heb je vragen over deze training of over dit thema, aarzel niet om me te contacteren.
Ten slotte wijs ik nogmaals in de richting van de vzw Coaching for Heroes. Er staat een ploeg ervaren coaches ter beschikking voor eerstelijnsopvang. We plannen nog een hele tijd beschikbaar te blijven. Weet dat je ons initiatief kan steunen op verschillende manieren.
Comments